Ο ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΟΣΙΟΣ: Ο ΓΕΡΩΝ ΙΑΚΩΒΟΣ ΤΣΑΛΙΚΗΣ

 ῾Ολοκληρώνεται σήμερα, μέσα στά πλαίσια τῶν ἐκδηλώσεων τοῦ ῾Ι. Ναοῦ Εὐαγγελιστρίας Πειραιῶς ῾᾽Ενορία ἐν δράσει...᾽, ἡ σειρά - ἀφιέρωμα στούς μεγάλους καί γνωστούς Γέροντες τῆς ἐποχῆς μας, τούς π. Παΐσιο, π. Πορφύριο, π. ᾽Ιάκωβο. ῎Ηδη μιλήσαμε γιά τόν Γέροντα Παΐσιο, γιά τόν Γέροντα Πορφύριο, κι ἀπομένει ἡ μικρή ἀναφορά καί στόν Γέροντα ᾽Ιάκωβο. Βέβαια, ἐξηγήσαμε καί τίς προάλλες ὅτι δέν εἶναι οἱ μόνοι Γέροντες τῆς ἐποχῆς μας. Εὐλογηθήκαμε ἀπό τόν Θεό μέ τήν παρουσία καί ἄλλων, παλαιοτέρων καί νεωτέρων, σάν τοῦ Γέροντος ᾽Εφραίμ Κατουνακιώτη, τοῦ Γέροντος Σωφρονίου τοῦ ῎Εσσεξ, τοῦ Γέροντος Φιλοθέου Ζερβάκου, τοῦ Γέροντος ᾽Αμφιλοχίου τῆς Πάτμου.

πηγή Ακολουθείν.π.Γεώργιος Δορμπαράκης᾽Αλλά οἱ συγκεκριμένοι τρεῖς τοῦ ἀφιερώματός μας ἔλαμψαν πιό πολύ, μέ τήν ἔννοια ὄχι τοῦ βαθμοῦ ἁγιότητός τους – αὐτό τό ξέρει μόνο ὁ Θεός - ἀλλά μέ τό ὅτι σχετίστηκαν μέ τόν πολύ κόσμο καί βρέθηκαν περισσότερο κοντά μας ἀπό ὅ,τι οἱ ἄλλοι. Στήν ἐπαφή τους μάλιστα μέ αὐτούς διεπίστωσαν οἱ ἁπλοί  καί καλοπροαίρετοι ἄνθρωποι τά πλούσια χαρίσματά τους, τήν ἐν Χριστῷ σοφία τους, τή διόραση καί τήν προόρασή τους. Τό σημαντικότερο ὅμως ὅλων, πράγματι ὁ κοινός παρανομαστής τῶν σπουδαίων ἀρετῶν καί τῶν χαρισμάτων τους, ἦταν ἡ ἐν ταπεινώσει ἀγάπη τους, ἡ ὁποία συνιστᾶ κατά τόν ἀπόστολο ῾τήν καθ᾽ ὑπερβολήν ὁδόν᾽ καί  καταξιώνει καί ὅλα τά χαρίσματά τους.

Μεγάλη ἡ εὐλογία λοιπόν τοῦ Θεοῦ πού διοχετευόταν στόν λαό Του μέσω αὐτῶν ὅσο ζοῦσαν, μεγάλη ἡ εὐλογία πού ἐξίσου δέχεται αὐτός ὁ λαός μέ τίς θεοπειθεῖς προσευχές τους, ἀλλά καί μέ τή συνεχιζόμενη μέ ἄλλον τρόπο παρουσία τους μέσω τῶν βιβλίων πού ἔχουν κυκλοφορηθεῖ καί κυκλοφοροῦνται ἀκόμη γι᾽ αὐτούς. ῞Ο,τι δύναμη ἔχουν οἱ βίοι τῶν ἁγίων μας καί τά διάφορα Γεροντικά, τέτοια καί περισσότερη ἴσως ἔχουν καί ὅσα γράφονται σάν μαρτυρίες γιά τούς συγχρόνους αὐτούς ἁγίους.

 1. ῾Η σημερινή μας ἀναφορά εἶναι, ὅπως εἴπαμε, ὁ Γέρων ᾽Ιάκωβος, ὁ γέροντας τῆς Εὔβοιας, ὁ λειτουργικός ὅσιος, ὅπως ἔχει χαρακτηριστεῖ. Σ᾽ αὐτήν τή λειτουργική του αἴσθηση θά ἐπικεντρώσουμε περισσότερο τήν προσοχή μας, θά δοῦμε δηλαδή κάποιες ὄψεις τοῦ πῶς βίωνε ὁ γέροντας αὐτό πού συνιστᾶ τό κέντρο καί τόν πυρήνα τῆς ᾽Εκκλησίας μας, τή Θεία Λειτουργία. Κι ἐκεῖ θά θαυμάσουμε τό ἐκκλησιαστικό φρόνημα τοῦ ἀνδρός, τό πόσο ῾λιβανισμένος᾽ ἦταν, τό πόσο ὁλόκληρη ἡ ζωή του ἦταν μία μαρτυρία τοῦ Δείπνου τοῦ Μυστικοῦ τοῦ Κυρίου καί τῶν μαθητῶν Του. Προγηγουμένως ὅμως θά δοῦμε ὁρισμένα βιογραφικά του στοιχεῖα, ὅπως κάναμε ἄλλωστε καί στούς  προηγηθέντες ἀπό αὐτόν ὁσίους Γέροντες.

῾Ο γέρων ᾽Ιάκωβος Τσαλίκης λοιπόν, ἡγούμενος στήν ῾Ι. Μονή ὁσίου Δαβίδ Γέροντος στίς Ροβιές Εὐβοίας, καταγόταν ἀπό τή Μ. ᾽Ασία, τόν τόπο πού γέννησε χιλιάδες ἁγίους τῆς ᾽Εκκλησίας μας. Συγκεκριμένα, τό χωριό πού γεννήθηκε, στίς 5 Νοεμβρίου 1920, καί ἔζησε τά δύο πρῶτα χρόνια τῆς ζωῆς του, ἦταν τό Λιβίσι τῆς Μάκρης, ἕνα ἀπό τά παραθαλάσσια χωριά τῆς ἰωνικῆς γῆς, στό ὕψος περίπου τοῦ Καστελλόριζου.

᾽Εξαιτίας τῶν θλιβερῶν γεγονότων τῆς Μικρασιατικῆς καταστροφῆς καί τοῦ ξεριζωμοῦ τοῦ ἑλληνισμοῦ τό 1922, ἀναγκάστηκε νά ἐγκαταλείψει τά ἁγιασμένα χώματα τῆς Μ. ᾽Ασίας καί μεταφυτεύτηκε  ὡς πολύτιμο καί ἁγιασμένο κλῆμα στό χωριό ῞Αγιος Γεώργιος ῎Αμφισσας καί μετά ἀπό δύο χρόνια στό χωριό Φαράκλα τῆς Βόρειας Εὔβοιας. ᾽Εκεῖ ἔζησε μέχρι πού ἔγινε τριάντα ἐτῶν, ὁπότε τόν μεταφύτευσε ὁ Θεός ὁριστικά στό ἁγιασμένο μοναστήρι τοῦ ὁσίου Δαβίδ.

᾽Αγωνίστηκε ἀπό τή στιγμή πού μπῆκε στό μοναστήρι νά ζήσει σάν τόν ὅσιο Δαβίδ, γι᾽ αὐτό καί τίς νύχτες, μετά τήν ταλαιπωρία τῆς ἡμέρας, τραβοῦσε γιά τό ἀσκητήριο τοῦ ὁσίου, μέσα στό ὁποῖο καί ὁ ἴδιος, σάν τόν ὅσιό του, ἔζησε πανίερες θεοπτικές ἐμπειρίες.

Πέρασε πολλές δυσκολίες ὁ ἅγιος γέρων ὅσο ἔζησε στή Μονή. Δοκιμασίες προερχόμενες ἀπό ἀνθρώπους ἀλλά καί δαίμονες. Μά ἡ ἀρετή του στό τέλος νίκησε. Τό μοναστήρι ἔγινε πόλος ἕλξεως καί ἄλλων μοναχῶν, κυρίως ὅμως πολλῶν ἁπλῶν ἀνθρώπων, προσκυνητῶν. ᾽Ιδίως ἀπό τό 1975 καί ἐφεξῆς, ὁπότε ἀναδείχτηκε σέ ἡγούμενο τῆς Μονῆς, πλήθη κόσμου ἔρχονταν προκειμένου νά δοῦν καί νά ἀκούσουν τόν γέροντα, μάλιστα δέ νά λάβουν λύση σέ κάποιο ἀπό τά προβλήματά τους, εἴτε τά προσωπικά εἴτε τά οἰκογενειακά καί τά ἐπαγγελματικά τους.

῾Ο π. ᾽Ιάκωβος, τό εἴπαμε προηγουμένως,  ἔχει χαρακτηριστεῖ ὡς ὁ λειτουργικός ὅσιος. Καθημερινά τελοῦσε τή Θεία Λειτουργία ἤ συμμετεῖχε σ᾽ αὐτήν σέ στάση γονατιστή. ῎Ενιωθε – κάτι πού τό μαρτυροῦσε ἀδιάκοπα - ὅτι δέν ὑπάρχει ἔργο ἀνώτερο πού μπορεῖ νά τελεστεῖ ἐπί τῆς γῆς, ἀφοῦ κατά τή Θεία Λειτουργία συμβαίνουν συγκλονιστικά πράγματα μέ τήν παρουσία τῶν ἀγγέλων, τῶν ἁγίων, κυρίως δέ τοῦ ἴδιου τοῦ Κυρίου καί Θεοῦ μας. Θά τό δοῦμε στή συνέχεια.

῾Η φοβερή ἄσκηση ὅμως τοῦ ἁγίου Γέροντα, ἀκόμη καί σέ προχωρημένη ἡλικία, οἱ τρομακτικές δυσκολίες πού ἔζησε ἀπό μικρός, ἡ ἀσθενική του κράση, ἔκαμψαν τήν ὑγεία του καί τόν ἀνάγκασαν νά εἰσέρχεται συχνά στά νοσοκομεῖα. ῾Η πορεία του πιά ἦταν προδιαγεγραμμένη. Τό τέλος ἔφτανε. Τό πρωΐ τῆς  21^ης Νοεμβρίου τοῦ 1991, ἔψαλε, ὅπως πάντα στό παρεκκλήσιο τῆς Μονῆς, τό ἀφιερωμένο στά Εἰσόδια τῆς Θεοτόκου. Στίς 4 μ.μ., ἀφοῦ εἶχε δεχτεῖ τήν ἐξομολόγηση πνευματικοῦ τέκνου του, κατάκοπος, δέν ἄντεξε καί ἡ ψυχή του πέταξε σάν πουλάκι στά χέρια τοῦ Δημιουργοῦ του. Κατ᾽ ἀπαίτηση τοῦ πλήθους πού συνέρρευσε στήν κηδεία του, οἱ ἀρχιερεῖς συμφώνησαν καί ἡ ἐξόδιος ἀκολουθία ἐψάλη ἔξω ἀπό τόν Ναό στό προαύλιο τῆς Μονῆς.

῾Η μνήμη πού ἄφησε ἦταν ὁσίου ἀνδρός. Τά θαύματα πού γίνονταν καί ὅσο ζοῦσε καί μετά θάνατον εἶναι πάμπολλα. Ὁ πιστός λαός ζεῖ τόν Γέροντα ὡς ἅγιο, γι᾽ αὐτό καί πιστεύουμε ὅτι δέν θά ἀργήσει ἡ ὥρα τῆς διακηρύξεως ἐπισήμως ἀπό τήν ᾽Εκκλησία μας τῆς ἁγιότητάς του.

2. ᾽Επανερχόμαστε. Προκειμένου νά δοῦμε τί ἦταν ἡ Θεία Λειτουργία γιά τόν π. ᾽Ιάκωβο καί πῶς τή βίωνε αὐτός, θά μοῦ ἐπιτρέψετε νά διαβάσω ἕνα ἀπόσπασμα ἀπό τό γνωστότερο κυκλοφορούμενο γι᾽ αὐτόν βιβλίο τοῦ μακαριστοῦ ἐπίσης καθηγητῆ τοῦ Πανεπιστημίου ᾽Αθηνῶν Στυλιανοῦ (Γερασίμου μοναχοῦ) Παπαδοπούλου πού ἐπιγράφεται ῾῾Ο μακαριστός ᾽Ιάκωβος Τσαλίκης᾽. Σ᾽ αὐτό ὁ μακαριστός καθηγητής, ὁ ὁποῖος σημειωτέον ἀγαποῦσε καί σεβόταν ὑπερβαλλόντως τόν ἅγιο Γέροντα, κάτι πού τό εἰσέπραττε ἀντιστοίχως καί ἀπό ἐκεῖνον, καταγράφει αὐτά τά ἐξαίσια καί συγκλονιστικά πού βίωνε ὁ Γέροντας, τά ὁποῖα εἴτε τοῦ εἶχε ἀποκαλύψει ὁ ἴδιος εἴτε τά ἄκουσε ἀπό τό στόμα σοβαρῶν καί ὑπευθύνων πνευματικῶν τέκνων του. Σημειώνει λοιπόν ὁ καθηγητής:

῾Συγκλονιστικές καί οἱ ἐμπειρίες τοῦ γέροντα στό ναό, στή διάρκεια τῆς θείας Λειτουργίας. ῎Αρρητα καί ἐξαίσια ὅσα ἔβλεπε καί ζοῦσε. ῎Εκανε Προσκομιδή καί συχνά ἔβλεπε τήν πνευματική κατάσταση τῶν κεκοιμημένων πού μνημόνευε. ᾽Από τή μισάνοιχτη μικρή θύρα τοῦ ῾Ιεροῦ, τόν εἴδανε μπροστά στήν Προσκομιδή νά στέκει ψηλά, νά μήν πατάει στό δάπεδο. Λησμόνησε κάποια φορά νά μνημονεύσει τή μητέρα του καί τοῦ ἐμφανίστηκε μέ παράπονο: - ᾽Ιακωβάκι μου, σ᾽ ὅλους ἔδωσες τά δῶρα τους, ἐμένα σήμερα δέ μοῦ ἔδωσες!

Διηγότανε ὅτι τό ἴδιο συνέβη μέ τόν Κύπρου Μακάριο. Τελειώνοντας τήν Προσκομιδή καί στρεφόμενος νά πάει στήν ῾Αγία Τράπεζα, τόν βλέπε νά στέκει δεξιά του, μέ τίς χοῦφτες τή μία μέσα στήν ἄλλη, ὅπως ὅταν κοινωνεῖ ὁ ἱερέας τό σῶμα τοῦ Κυρίου. Στή μνημόνευση καί στήν προσευχή γιά τούς ῾τεθνεῶτες᾽ ἤτανε σχολαστικός. Μνημόνευε πάρα πολλούς. Καί ἕναν μοναχό πού τόσο τόν ταλαιπώρησε. Κάποτε μάλιστα, παρακάλεσε τόν Θεό νά τοῦ δείξει ποῦ πῆγε μετά τόν θάνατό του ὁ μοναχός αὐτός. Τόν εἶδε μιά νύχτα σέ ἄθλιο σκοτεινό ὑπόγειο καί πολύ θλιμμένον. Τόν χαιρέτισε καί ὁ μοναχός τοῦ εἶπε: - ᾽Εδῶ εἶμαι...ὅταν μέ μνημονεύεις περνάει μιά ἡλιαχτίδα καί κάτι βλέπω.

῞Ολα γίνονταν μέ τρόπο ἁπλό καί ἐναργή. Τήν ὥρα τοῦ Χερουβικοῦ, πολλές φορές δέν βρισκόταν στό ῾Ιερό μόνος του ὁ μακαριστός λειτουργός. ῎Αγγελοι, παρόντες, δοξολογούσανε τόν Θεό, χαροποιοῦσαν τήν ἀτμόσφαιρα, συνεργοῦσαν μέ τόν λειτουργό, τά φτερά τους ἀγγίζανε τόν λειτουργό, ἔβλεπε τή νεανική μορφή τους... Βγαίνει, κάει τή Μεγάλη Εἴσοδο. Μία παριστάμενη μοναχή τόν βλέπει νά κινεῖται στόν ἀέρα, νά εἰσέρχεται στό ῾Ιερό χωρίς νά πατάει στό δάπεδο. Θαύμασε κι ἔκανε τόν Σταυρό της, τά εἶχε χαμένα, πρώτη φορά ἔβλεπε θαῦμα. ῞Οταν τελείωσε ἡ Λειτουργία καί πῆγε ἡ μοναχή νά πάρει τήν εὐχή του νά φύγει, τῆς λέει ἀφελῶς: - Σήμερα ἡ Λειτουργία ἦταν ἀλλιῶς.

᾽Εκείνη πῆρε θάρρος καί ἄνοιξε τό στόμα της νά περιγράψει πῶς τόν εἶδε στή Μεγάλη Εἴσοδο. Πρόλαβε ὅμως ὁ γέροντας καί τῆς εἶπε νά σιωπήσει, νά μήν εἰπεῖ πουθενά τίποτα.

᾽Εξηγοῦσε ἀργότερα τά διακονικά καθήκοντα. Γιά νά κάνει προσεκτικό τόν διάκονο, τοῦ μίλησε γιά τίς ἐμπειρίες καί τίς ὀπτασίες του μέ βαθιά κατάνυξη: - ῎Αχ, πάτερ μου, νά βλέπατε τί γίνεται τήν ὥρα τοῦ Χερουβικοῦ, πού ὁ ἱερέας διαβάζει τήν Εὐχή, θά φεύγατε ὅλοι... ᾽Αοράτως ἀνεβοκατεβαίνουν ἄγγελοι καί πολλές φορές αἰσθάνομαι τίς φτεροῦγες τους νά χτυποῦν στούς ὤμους μου!᾽

3. (α) ῾Η ἀντίληψη τοῦ Γέροντα ᾽Ιακώβου γιά τή Θεία Λειτουργία ἦταν ἡ ἀντίληψη ὅλων τῶν ἁγίων μας καί αὐτό πού διδάσκει πράγματι ἡ ᾽Εκκλησία: ὅτι συνιστᾶ τό πιό ἀνώτερο καί ἱερότερο πράγμα πού ὑπάρχει ἐπί τῆς γῆς. Κι αὐτό γιατί φανερώνει ὅλη τήν ἐπί γῆς πορεία τοῦ Κυρίου, ὅπως καί τή δόξα του στούς Οὐρανούς. ῾Ο Χριστός σέ ὅλες τίς φάσεις τῆς ζωῆς Του καί ἡ κλήση Του νά μετάσχουμε σέ αὐτήν δέν εἶναι ἡ Θεία Λειτουργία;  Δέν χαρακτηρίζεται τυχαῖα λοιπόν ἀπό τούς Πατέρες μας ὡς τό κέντρο τῆς ᾽Εκκλησίας, γεγονός πού σημαίνει: κάθε τι πού ὑπάρχει στήν ᾽Εκκλησία, κάθε προσευχή καί πράξη αὐτῆς προϋποθέτει τό μυστήριο αὐτό καί καταλήγει σέ αὐτό.

Καταλαβαίνει λοιπόν κανείς ἔτσι τό γιατί ὁ γέροντας εἶχε σέ μεγάλη ὑπόληψη τούς ἱερεῖς, ἀπό τόν μικρότερο ὥς τόν μεγαλύτερο. Κάθε ἱερέα πού θά συναντοῦσε θά ἔσπευδε νά τόν προσκυνήσει καί νά τοῦ φιλήσει πρῶτος τό χέρι. ᾽Ενθυμοῦμαι καί ἐγώ, ὅταν βρέθηκα γιά πρώτη φορά τό 1989 στό Μοναστήρι του κι ἦρθα ἀντιμέτωπος μέ τόν ἅγιο γέροντα. Πρίν προλάβω νά κάνω τίποτε, ἐκεῖνος μέ βαθιά μετάνοια πῆρε τό χέρι μου καί τό φίλησε, λέγοντάς μου ταυτόχρονα: ῾Ιερεύς δέν εἶστε; Σημειώνει ἐπ᾽ αὐτοῦ ὁ καθηγητής στό παραπάνω ἀναφερθέν βιβλίο του γιά τόν Γέροντα: ῾῾Ο ᾽Ιάκωβος, νεαρός ἀκόμη, μόλις ἔβλεπε τόν παπα-Θοδόση νά ᾽ ρχεται μέ τό ἄλογο ἀπό τήν Τσούκα (Ζωοδόχος Πηγή σήμερα) ἔτρεχε νά τόν βοηθήσει νά κατέβει, φίλαγε τό ράσο του, ἔπαιρνε τό πετραχήλι, τό ἀκουμποῦσε μ᾽ εὐλάβεια στό μετωπό του καί ἡ καρδιά του ἔλεγε μέ λαχτάρα: - ῎Αχ, πάτερ μου, θά μ᾽ ἀξιώσει καί μένα ποτέ ὁ Θεός... Δέν ἀποτολμοῦσε οὔτε μέσα του νά τελειώσει τή φράση, γιατί ἐπρόκειτο γιά τό λειτούργημα τοῦ ῾Ιερέα. Εἶχε γιά τούς ἱερεῖς βαθύτατο σεβασμό. Καί τόν εἶχε μέχρι τήν κοίμησή του. Σέ τέτοιο βαθμό, πού μηχανευότανε χίλιους τρόπους, γιά νά μπορέσει νά φιλήσει τό χέρι ἱερέως καί διακόνων πού ἐξομολογοῦνταν στόν ἴδιο. Τό θεωροῦσε ἰδιαίτερη εὐλογία! ῎Εφτανε στό σημεῖο, ὅταν ἐξομολογιόταν ὁ ἴδιος ὁ μακαριστός γέροντας, νά φιλάει τά παπούτσια καί τά πόδια τοῦ ἱερέα ἐξομολόγου του. Γιατί στήν ἐξομολόγηση στεκότανε γονατιστός, καί τήν ὥρα πού θά τοῦ διαβαζόταν ἡ συγχωρητική εὐχή ἔπεφτε πάντα πρηνηδόν, μπρούμυτα᾽. Κι ἀλλοῦ ὁ ἴδιος καθηγητής: ῾Κόντευε πιά νά πεθάνει ὁ γέροντας καί σεβότανε τούς ἱερεῖς περισσότερο κι ἀπ᾽ ὅσο τούς σεβότανε παιδάκι, τότε πού νόμιζε ὅτι δέν ἔχουν σάρκες καί ὑλικές ἀνάγκες᾽.

῾Ο σεβασμός του αὐτός δέν εἶχε ἀνθρωποπαθῆ στοιχεῖα. Δέν ἐπρόκειτο δηλαδή γιά κάποια συναισθηματικοῦ τύπου προσέγγιση ἤ κάποια ἰδεοληψία. Τέτοιες προσεγγίσεις κινοῦνται σέ ἐπίπεδο ἐμπαθές πού πόρρω ἀπεῖχαν ἀπό τόν ἀπαθῆ γέροντα. ῾Ο σεβασμός του στούς ἱερεῖς ἦταν καρπός, ὅπως εἴπαμε, τῆς ἀπόλυτης συναίσθησης τοῦ ὕψους τοῦ διακονήματός τους, ἐνώπιον ποίου αὐτοί εὑρίσκονται τήν ὥρα τῆς ἱερουργίας τοῦ μυστηρίου καί τί σημαίνει Θεία Λειτουργία. ᾽Εκινεῖτο στό ἴδιο μῆκος κύματος μέ τούς μεγάλους Πατέρες τῆς ᾽Εκκλησίας στό θέμα αὐτό, πού ἔγραψαν λόγους περί ἱερωσύνης, σάν τόν ἱερό Χρυσόστομο, σάν τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Θεολόγο κι ἀκόμη τόν πατρο-Κοσμᾶ τόν Αἰτωλό. ῾Ο ἅγιος Κοσμᾶς δέν ἦταν ἐκεῖνος γιά παράδειγμα πού τόνιζε ὅπως καί ἄλλοι στίς ὁμιλίες του τό ὕψος τῆς ἱερατικῆς διακονίας μέ τά γνωστά λόγια: ῾ἄν δεῖς βασιλιά καί ἱερέα, τόν ἱερέα νά τιμήσεις πρῶτα. Γιατί αὐτός μέ τήν τέλεση τῆς Λειτουργίας μᾶς ἑνώνει μέ τόν Θεό᾽;

       Καί δέν πετοῦσε στά σύννεφα ὁ ἄγιος γέροντας. ῎Ηξερε ὅτι ὑπάρχουν ἱερεῖς πού δέν στέκονται στό ὕψος τῆς ἱερωσύνης τους, ὅτι ἀθετοῦν αὐτά πού ὑποσχέθηκαν τήν ὥρα τῆς χειροτονίας τους. Σάν τήν περίπτωση ἑνός ἱερέα πού θέλησε νά ρωτήσει τόν π. ᾽Ιάκωβο πῶς τόν βλέπει. Κι ὁ γέροντας, ὁ ὁποῖος ῾κοίταζε προσεχτικά στά μάτια καί καταλάβαινε ποιοί ἔχουνε καλή διάθεση καί ποιοί ἤρθανε ἀπό περιέργεια᾽ καί ἔλεγε ῾βλέπω μέσα στά πρόσωπα᾽ δέν τοῦ ἀπάντησε. Μόνο γέλασε, γιατί καθώς εἶπε ἀργότερα ῾ἤτανε παιδιά μου μαῦρος, δέν μπορῶ νά σᾶς πῶ᾽. ῞Οπως ἐπίσης ἤξερε ὅτι κάποιοι ἱερεῖς ζητᾶνε ῾πολλά χρήματα γιά Λειτουργίες ἤ Σαρανταλείτουργα καί στενοχωριότανε ἀφόρητα᾽. Τό μόνο τότε πού ἔλεγε ἦταν: - Νά προσέχετε ποῦ δίνετε τά χρήματά σας!᾽ ῾Ο Γέροντας λοιπόν εἶχε πλήρη ἐπίγνωση τῆς πραγματικότητας. ᾽Αλλά παρ᾽ ὅλα αὐτά ἐπικέντρωνε στό χάρισμα τῆς ἱερωσύνης καί ὄχι στήν ὅποια πτώση τοῦ ἱερέα ἤ τοῦ ἀρχιερέα.

    Τά παραπάνω ἐξηγοῦν μέ μεγάλη σαφήνεια ἀφενός τόν πόθο πού εἶχε ὁ π. ᾽Ιάκωβος γιά νά λειτουργεῖ πάντοτε, ἀφετέρου τήν ὀδύνη πού ἔνιωθε ὅταν κυρίως γιά λόγους ἰατρικούς οἱ ἰατροί τοῦ ἀπαγόρευαν νά λειτουργεῖ. ῾Η ἀπαγόρευση ἦταν γι᾽ αὐτόν ἡ μεγαλύτερη τιμωρία. Καί τί ἔκανε συνήθως; Παρ᾽ ὅλες τίς ἰατρικές ἀπαγορεύσεις καί τήν προσπάθεια τῶν καλογέρων του νά τόν ὑποχρεώσουν νά ἀναπαυθεῖ, ἐκεῖνος ῾σηκωνότανε μέ πυρετό, μέ ἀρρυθμία καρδιᾶς, μέ σφίξιμο πολύ στό στῆθος, μέ φοβερή φλεβίτιδα...καί λειτουργοῦσε᾽.

      (β) Τή λειτουργική αὐτή συνείδησή του δέν τήν ἀπέκτησε ὡς ἱερέας. Τοῦ τήν μετέδωσε ἡ ἁγιασμένη γιαγιά του καί ἡ μητέρα του. ᾽Εκεῖνες μέ τή μεγάλη πίστη τους στόν Χριστό καί τήν ᾽Εκκλησία ζοῦσαν ἔντονα τή Θεία Λειτουργία κι αὐτήν τήν ἱερή αἴσθησή τους μετάγγισαν καί στόν ᾽Ιάκωβο ἤδη ἐκ βρέφους. Γι᾽ αὐτό καί ὁ ἅγιος Γέροντας ζοῦσε ὡς ἱερέας πρίν νά γίνει ἱερέας. ῾Πάτερ ᾽Ιάκωβε᾽ τόν προσφωνοῦσαν οἱ περισσότεροι ἀπό παιδί κι ὕστερα λίγο εἰρωνικά καί στόν στρατό. Κι εἶναι γνωστό ὅτι τίς περισσότερες φορές ὅταν οἱ συμπατριῶτες του εἶχαν πρόβλημα, σ᾽ αὐτόν κατέφευγαν, χωρίς νά εἶναι ἱερέας βεβαίως, προκειμένου νά τούς διαβάσει κάποια προσευχή, ἀφοῦ ὁ δικός τους παπάς ἦταν προχωρημένης ἡλικίας καί δέν τόν εἶχαν πάντα μαζί τους, γιατί κάλυπτε ἄλλα χωριά.

       ῎Ας ἀκούσουμε κάποια ἀποσπάσματα ἀπό τόν βίο του πάνω σ᾽ αὐτήν τήν πρό τῆς ἱερωσύνης ἱερωσύνη τοῦ Γέροντα. Εἶναι κατεξοχήν ἀποκαλυπτικά γιά τό τί ἔπειτα θά ἀκολουθήσει:

      ῾Τό ᾽Ιακωβάκι ἔγινε πιά πέντε χρονῶν. Καί τό καλό του παιχνίδι ἦταν τό θυμιατούρι, ἔτσι τό λέγανε στό Λιβίσι. Εἶχε βρεῖ ἕνα μικρό κεραμίδι μέ κοίλωμα. ῎Εβαζε μέσα καρβουνάκι ἀπό τήν πυροστιά πού μαγειρεύανε καί τό ᾽φερνε γύρω στό σπίτι καί λιβάνιζε μέ πολλή σοβαρότητα, ψελλίζοντας ῾ἀλούγια, ἀλούγια᾽(ἀλληλούια). Λιβάνιζε καί τούς γειτόνους᾽.

       Καί παρακάτω: ῾᾽Από τά ἕξι του τό ᾽Ιακωβάκι, χωρίς νά ξέρει γράμματα, εἶχε μάθει ἀπ᾽ ἔξω τά τῆς θείας Λειτουργίας. ῞Οσα λέει ὁ παπάς κι ὅσα ὁ ψάλτης τήν Κυριακή. Τά σιγόψελνε μόνο του, κάνοντας ἐλάχιστα λάθη. Μά τά ᾽λεγε μέ τόση σοβαρότητα καί αὐστηρότητα, πού οἱ γύρω του σαστίζανε᾽.

    Παρομοίως: ῾Τά παιδάκια στό σχολεῖο, λίγο ἀσυναίσθητα, λίγο εἰρωνικά, τόν φώναζαν καμιά φορά παππού. ῾Ο ἀδερφός του ὁ Γιῶργος καί κάποιοι πού τόν ξέρανε περισσότερο συχνά τόν λέγανε ῾καλόγερο᾽. ᾽Αργότερα, σχεδόν ἀπό τά δέκα του χρόνια, πολλοί θά τόν φωνάζουνε ῾πάτερ ᾽Ιάκωβε᾽ καί κάποτε- κάποτε θά τοῦ φιλᾶνε τό χέρι, ἐνῶ αὐτός θά τό τραβάει᾽.

     ῾῎Αρχισε νά πηγαίνει ἀπό νωρίς καί στό ἀναλόγιο, ἐνῶ βοηθοῦσε τόν παπά στό ῾Ιερό. Στό ναό ἔφτανε πολύ πρίν ἀπό τόν παπά, ἀξημέρωτα. Καί πρῶτα τακτοποιοῦσε τά τοῦ ῾Ιεροῦ. Μέ φόβο Θεοῦ κι ἐπιμέλεια, γιά τά ὁποῖα πῆρε σύντομα τό μισθό. Διότι ἐκεῖ, στήν ἁγία Τράπεζα, πολλές φορές ἀντιλήφθηκε καί εἶδε ἀγγέλους καί ἄκουσε οὐράνιες ψαλμωδίες᾽.

       ῾᾽Αρκετό καιρό πρίν ἀρρωστήσει ἡ μητέρα του, τοῦ προεῖπε κάτι σπουδαῖο: - ᾽Εσύ, ᾽Ιακωβάκι μου, θά γίνεις ἱερέας καί ἡ πρώτη πού θά πάρει ἀντίδωρο ἀπό τό χέρι σου θά εἶναι ἡ ἀδερφή σου᾽.

       (γ) ῾Ιερέας λοιπόν πρίν νά γίνει ἱερέας ὁ π. ᾽Ιάκωβος. Κυριολεκτικά ὡς παιδί ἦταν αὐτό πού εἶπε ὁ ὅσιος Εὐθύμιος ὁ μέγας γιά τόν νεαρό μαθητή του Σάββα τόν ἡγιασμένο: ῾παιδαριογέρων᾽. Γέροντας ἤδη ἀπό παιδί, ἔχοντας φρόνηση δηλαδή πολιοῦ καί σεβαστοῦ πνευματικοῦ ἀνθρώπου. Γιατί βεβαίως ῾πολιά ἐστί φρόνησις ἀνθρώποις καί ἡλικία γήρως, βίος ἀκηλίδωτος᾽ κατά τή Σοφία Σολομῶντος. ᾽Εκεῖ ὅμως πού ἡ λειτουργική του συνείδηση ἀπογειώθηκε, καθώς λέμε, ἦταν ὅταν ἔγινε κληρικός. Κυριολεκτικά τότε ζοῦσε ὅπως λένε τά τροπάρια γιά τούς ὁσίους μας: ὡς ἄσαρκος ἐπί τῆς γῆς, ῾ἐπίγειος ἄγγελος᾽. ᾽Ιδίως ὅταν ἐπρόκειτο νά λειτουργήσει, σχεδόν ξαγρυπνοῦσε προσευχόμενος. Γι᾽ αὐτό καί ὅπως εἴπαμε ἀπό τήν ἀρχή τά βιώματά του ἀπό τή Θεία Λειτουργία ἦταν συγκλονιστικά. Τό σημειώνουμε καί πάλι:  ῾῎Αχ, πάτερ μου, - ἔλεγε σέ κάποιον ἱερέα – νά βλέπατε τί γίνεται τήν ὥρα τοῦ Χερουβικοῦ πού ὁ ἱερέας διαβάζει τήν Εὐχή, θά φεύγατε ὅλοι...᾽.

       Γιά τόν ἅγιο Γέροντα πράγματι ἡ Θεία Λειτουργία ἦταν ὅ,τι δηλώνει καταρχάς ἡ ἴδια ἡ λέξη: ἔργο τοῦ λαοῦ (λεῖτος ἀπό τό λεώς, λαός καί ἔργον). Λειτουργία δηλαδή τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ. Καί σ᾽ αὐτό τό σῶμα περιλαμβάνονται ὄχι μόνον ἐννοεῖται ὁ Χριστός ὡς ἡ κεφαλή τοῦ σώματος, ἀλλά καί ἡ θριαμβεύουσα καί ἡ στρατευόμενη ᾽Εκκλησία. ῞Ολοι συνεπῶς οἱ ἐν Χριστῷ βαπτισμένοι καί ζῶντες, μαζί μέ τούς ἁγίους καί τούς ἁγίους ἀγγέλους, ὅλοι μαζί πραγματοποιοῦν τήν ἑνότητά τους ἐν Χριστῷ τήν ὥρα τῆς Λειτουργίας. Αὐτό πού μᾶς ἀποκαλύπτουν οἱ εὐχές τοῦ Μυστηρίου τῆς Εὐχαριστίας, κατά τίς ὁποῖες εὐχαριστοῦμε τόν Κύριο γιατί μᾶς ἀξίωσε ἀπό τά χέρια μας νά δεχτεῖ τή λειτουργία ῾καίτοι παρίστανται Αὐτῷ χιλιάδες ἀρχαγγέλων, καί μυριάδες ἀγγέλων, τά Χερουβείμ, καί τά Σεραφείμ, ἑξαπτέρυγα, πολυόμματα, μετάρσια, πτερωτά᾽, αὐτό τό ζοῦσε καί τό ῾ἔβλεπε᾽ ὁ ἅγιος Γέροντας.

        ῾Νέος, τό 1961, - σημειώνει ὁ βιογράφος του - εἶχε πανηγυρίσει τή διακήρυξη τῆς ἁγιότητας τοῦ ἁγίου Νεκταρίου. Καί ὁ ῞Αγιος πάντα παρηγοροῦσε τόν ἀσκητή π. ᾽Ιάκωβο, μέ πολλούς τρόπους. Τό ἔκαμε καί στή μνήμη του, στίς 9 Νοεμβρίου τοῦ 1989, πού λειτούργησε ὁ γέροντας στό παρεκκλήσι τῆς Μονῆς ῞Αγιος Νεκτάριος. ᾽Εκεῖνο τό πρωί, μέχρι νά πεῖ ῾Εὐλογημένη ἡ βασιλεία τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος᾽, στεκότανε γονατιστός στήν εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ. ῎Αρχισε, προχώρησε, τελείωσε ἡ Λειτουργία. Μά ἤτανε γιά τόν ἴδιο καί τούς λίγους ἐκκλησιαζόμενους ἀλλιώτικη Λειτουργία. ῞Ολοι ζούσανε μία λαμπρή μέθεξη, παρακολουθώντας τόν Γέροντα νά λειτουργεῖ. Κι ἔδωσε ὁ ἴδιος τήν ἐξήγηση: - Πρός τό τέλος, παιδιά μου, τῆς Δοξολογίας (ἐνῶ ἤτανε γονατιστός ἀκόμα στήν εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ) εἶδα, μέ συγχωρεῖτε, τόν ἅγιο Νεκτάριο! ῏Ηταν χαρούμενος κι ἔψελνε καί κεῖνος μαζί μας ῾ἅγιος ὁ Θεός...᾽, ἔπειτα ἐγώ καταλαβαίνετε πῶς συνέχισα τή Λειτουργία...! Μέ παραπλήσιο τρόπο ἔβλεπε στό ναό καί τόν ὅσιο Δαβίδ. Μιά Κυριακή, ἐνῶ ἔψελνε τό Μεγαλυνάριό του, τόν βλέπει ὡς καλόγερο, δίπλα στόν ᾽Εσταυρωμένο, νά εὐλογεῖ. ῾Ο γέροντας ἔβλεπε ῾Αγίους πολύ συχνά καί σοῦ ᾽δινε τήν ἐντύπωσε ὅτι τό γεγονός ἀποτελοῦσε τήν τροφή του᾽.

       (δ) Τό γεγονός ὅτι ἡ Θεία Λειτουργία τελεῖται οὐσιαστικά ἀπό τόν Χριστό διά τῶν χειρῶν τῶν ἱερέων ἦταν ἐπίσης κάτι πολύ ἄμεσο γιά τόν Γέροντα. Διότι ζοῦσε τή Θεία Εὐχαριστία ὅπως τήν ζεῖ ἡ ᾽Εκκλησία μας ἀπαρχῆς τῆς ἱδρύσεώς Της ἀπό τόν Κύριο: ὡς τή συνέχεια τοῦ Μυστικοῦ Δείπνου. Αὐτό δέν εἶναι ἄλλωστε ἡ Θεία Λειτουργία; ῾Η προέκταση μέσα στόν χρόνο ἐν Πνεύματι ῾Αγίῳ τοῦ Μυστικοῦ Δείπνου; ῞Ο,τι οἱ μαθητές τοῦ Κυρίου ἔζησαν τότε – τήν προσφορά τοῦ σώματος καί τοῦ αἵματος τοῦ Κυρίου ἀπό τόν ῎Ιδιο: ῾Λάβετε, φάγετε, τοῦτό ἐστι τό σῶμα μου᾽ καί ῾πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες, τοῦτό ἐστι τό αἷμα μου᾽ – αὐτό ζοῦμε καί διαχρονικά. ῾Απλῶς ὁ Γέροντας χαριτώθηκε ἀπό τόν Θεό νά δεῖ αὐτό τό σῶμα καί τό αἷμα τοῦ Κυρίου ὄχι μόνο μέ τήν ὅραση τῆς πίστεως, ἀλλά καί μέ τήν ἴδια τή σωματική θά λέγαμε ὅρασή του, τή μετασκευασμένη ὅμως ἀπό τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ. Δέν ξέρουμε πόσες φορές συνέβη τοῦτο, σημασία πάντως ἔχει ὅτι κάποια φορά δέν ἄντεξε μπροστά στό μέγιστο αὐτό θαῦμα πού τοῦ χάρισε ὁ Θεός, ὥστε τό κατέγραψε σέ τετράδιό του. 

       Γράφει ἐπ᾽ αὐτοῦ ὁ μακαριστός καθηγητής Παπαδόπουλος: ῾Τό μεγαλύτερο καί θαυμασιότερο θαῦμα πού τοῦ πρόσφερε ὁ Θεός, ἔγινε τό πρωί τῆς 22ας Νοεμβρίου τοῦ 1975. Συγκλονίστηκε τόσο πολύ ἀπό τό θαῦμα τοῦτο, πού ἀμέσως μετά τό κατέγραψε σ᾽ ἕνα σημείωμα, τό ὁποῖο βρήκαμε σέ τετράδιό του. Τό σημείωμα ἀρχίζει  μέ τήν παραπάνω ἡμερομηνία καί περιλαμβάνει ἀκριβῶς τά ἑξῆς: ῾- Τήν 22αν Νοεμβρίου, ἡμέραν Σάββατον τό πρωί εἰς τήν ἁγίαν Προσκομιδή μετά τήν μνημόνευσιν καί ἐν ὥρᾳ πού θά καλύψω τά ἅγια Δῶρα, εἶδα ζωντανή καί ἐν ἁγιότητι ὁμολογῶ 1 κομμάτι αἷμα στεγνό, τό ἄγγιξα, καί στό δάκτυλό μου ἀπάνω ἔμεινε τό αἷμα. Φωνάζοντας τόν ἀδελφόν τῆς ῾Ι. Μονῆς Μοναχόν π. Σεραφείμ, εἶπα τήν ὑπόθεσιν καί μοῦ εἶπε, ἐμεῖς, πάτερ, δέν βλέπωμεν, ἀλλά εἶδες τί εἶναι; Καί ἐγώ τοῦ ἀπάντησα ὅτι πιστεύω καί προσκυνῶ ὅτι εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Θεός παρών. Κύριε ἐλέησον, Κύριε ἐλέησον, Κύριε ἐλέησον, εἶπα. ᾽Αρχιμ. ᾽Ιάκωβος᾽.

       (ε) Εἴπαμε παραπάνω ὅτι ἡ θεία Λειτουργία συνιστᾶ μυστήριο πού ξεπερνᾶ κάθε ἀντιληπτική ἱκανότητα τοῦ ἀνθρώπου, ἀφοῦ προβάλλει μέσα στούς αἰῶνες, σέ συγκεκριμένο τόπο καί χρόνο κάθε φορά, τήν ἴδια τήν παρουσία τοῦ Χριστοῦ ἀπαρχῆς μέχρι σήμερα. Κι αὐτό σημαίνει ὅτι βιώνουμε σ᾽ αὐτήν ὅλες τίς φάσεις τῆς ζωῆς Του καί ὄχι ἀποσπασματικά κάποια μέρη Της. ῾Η ᾽Εκκλησία μας εἶναι σαφής: μπορεῖ νά πραγματοποιεῖ τήν ἐντολή τοῦ ῾λάβετε φάγετε᾽ καί τοῦ ῾πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες᾽, τήν ἐντολή δηλαδή πού ἔδωσε ὁ Κύριος στό Μυστικό Δεῖπνο γιά νά τελοῦμε τό μυστήριο τῆς Εὐχαριστίας, ὅμως ταυτοχρόνως μᾶς καλεῖ νά δοῦμε τόν Κύριο στήν ὁλοκληρία Του. Στήν πιό ἱερή στιγμή τοῦ μυστηρίου, τήν ὥρα τοῦ καθαγιασμοῦ τῶν Δώρων, καθώς λέμε, ὅπου ὁ ἱερέας ἐξ ὀνόματος ὅλων τῶν πιστῶν ἑτοιμάζεται νά παρακαλέσει τόν Θεό ὥστε διά τοῦ Πνεύματός Του νά μεταβάλει τό ψωμί σέ σῶμα Χριστοῦ καί τό κρασί σέ αἷμα Του, προσεύχεται καί λέει: ῾Μεμνημένοι τοίνυν τῆς σωτηρίου ταύτης ἐντολῆς καί πάντων τῶν ὑπέρ ἡμῶν γεγενημένων, τοῦ σταυροῦ, τοῦ τάφου, τῆς τριημέρου ἀναστάσεως, τῆς εἰς οὐρανούς ἀναβάσεως, τῆς ἐκ δεξιῶν καθέδρας, τῆς δευτέρας καί ἐνδόξου πάλιν παρουσίας, Τά σά ἐκ τῶν σῶν σοί προσφέρομεν κατά πάντα καί διά πάντα᾽. Σοῦ προσφέρουμε, Κύριε καί Θεέ μας, τά δικά Σου ἀπό τά δικά Σου ὡς πρός ὅλα καί γιά ὅλα, ἀφοῦ θυμηθήκαμε τή σωτήρια ἐντολή Σου, νά τελοῦμε δηλαδή τήν Εὐχαριστία, κι ἐπίσης ὅλα ὅσα ἔχεις κάνει γιά χάρη μας, δηλαδή τόν Σταυρό, τόν τάφο, τήν τριήμερη ἀνάστασή Σου, τήν ἀνάβασή Σου στούς οὐρανούς, τήν καθέδρα Σου στά δεξιά τοῦ Πατέρα, τή Δευτέρα καί ἔνδοξη πάλι παρουσία Σου.

       Προϋπόθεση μέ ἄλλα λόγια τῆς προσφορᾶς τῆς ζωῆς μας, πού δηλώνεται μέ τό ψωμί καί τό κρασί,  στόν Κύριο, ὁ Ὁποῖος τά παίρνει γιά νά τά μεταβάλει σέ σῶμα καί αἷμα Του ὥστε νά μᾶς τά προσφέρει πάλι πίσω ῾εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καί εἰς ζωήν αἰώνιον᾽ εἶναι ἀκριβῶς ἡ δική Του ἐδῶ στόν κόσμο παρουσία, ἀλλά καί ὁ θρίαμβός Του καί ἡ δόξα Του μέ τήν ἀνάστασή Του ὡς νίκη ἀπέναντι στήν ἁμαρτία, τόν διάβολο καί τόν θάνατο, μέ τήν ᾽Ανάληψή Του, μέ τήν ἐκ δεξιῶν τοῦ Πατρός καθέδρα Του καί μέ τόν ἐρχομό Του καί πάλι στή Δευτέρα Του παρουσία.

Αὐτήν τήν ὁλοκληρία τῆς ζωῆς τοῦ Κυρίου σέ ὅλες τίς φάσεις της ζοῦσε καί ὁ ἅγιος Γέροντας κάθε φορά στή Θεία Λειτουργία. Μπορεῖ νά μήν εἶχε τίς θεωρητικές ἱστορικές γνώσεις γιά τό πῶς ἐξελίχτηκε στούς αἰῶνες τό Μυστήριο αὐτό: ἀπό τήν ἀρχική ἁπλότητά του στή μετέπειτα μεγαλοπρέπειά του, ὅμως τό ζοῦσε μέ τρόπο ἑνιαῖο. ῎Εβλεπε δηλαδή ὅτι τό κάθε μέρος τῆς Λειτουργίας δέν ἀποτελεῖ κάτι τό αὐτονομημένο, ἀλλά τό συμπλήρωμα ἑνός ὅλου, πού δέν εἶναι ἄλλο ἀπό τή ζωή τοῦ ἴδιου τοῦ Χριστοῦ. ῞Οπως τό ἐπισημαίνουν καί οἱ εἰδικοί λειτουργιολόγοι: ῾῾Η ὄλη μυσταγωγία εἶναι σάν ἕνα ἑνιαῖο σῶμα διηγήσεως, ὥστε τό καθένα ἀπό τά τελούμενα ἤ λεγόμενα νά φέρει κάποιο συμπλήρωμα στό σύνολο. ῾Η μέν θυσία τονίζει, διακηρύσσει τόν θάνατο καί τήν ἀνάσταση καί τήν ἀνάληψη τοῦ Κυρίου...τά δέ πρίν ἀπό τή θυσία διακηρύσσουν τά πρίν ἀπό τόν θάνατο, τήν ἔλευσή Του, τή δμόσια ἐμφάνιση, τήν τέλεια φανέρωση᾽ (Ἰ. Κογκούλης). Γι᾽ αὐτό καί εἶναι ἐξόχως σημαντικό τό γεγονός ὅτι ὁ π. ᾽Ιάκωβος εἶδε καί ἔπιασε τό αἷμα τοῦ Κυρίου στό τέλος τῆς προσκομιδῆς, ἐκεῖ πού ἑτοιμάζουμε τήν προσφορά γιά νά τελεστεῖ τό μυστήριο,  καί ὄχι τήν ὥρα τῆς μεταβολῆς τῶν τιμίων Δώρων. Μέ ἄλλα λόγια αὐτό τό θαυμαστό πού συνέβη στόν Γέροντα τόν Νοέμβριο τοῦ 1975, ὅπως εἴπαμε, δείχνει ὅτι πρέπει κανείς νά βλέπει τό μυστήριο κατά ἑνιαῖο τρόπο, χωρίς νά προβληματίζεται μέ σχολαστικό τρόπο γιά τήν ἀκριβή ὥρα τῆς μεταβολῆς. Γνωρίζουμε βέβαια ὅτι ἡ ἐπίκληση τοῦ ἁγίου Πνεύματος εἶναι ἡ ὥρα τοῦ καθαγιασμοῦ τοῦ ἄρτου καί τοῦ οἴνου, ἀλλά πρέπει ἀπό κεῖ καί πέρα νά ῾ἀφήνουμε᾽ τόν Θεό νά δρᾶ μέ τόν τρόπο πού ᾽Εκεῖνος κρίνει καί στόν χρόνο πού θέλει. ῾Τό Πνεῦμα ὅπου θέλει πνεῖ᾽ κατά τόν λόγο τῆς Γραφῆς.

Θυμίζει αὐτό πού λέμε ἕνα περιστατικό ἀπό τό ῾Λειμωνάριον᾽ τοῦ ᾽Ιωάννη Μόσχου, ἑνός ἁγιασμένου μοναχοῦ τοῦ 6^ου μ. Χ. αἰώνα, κατά τό ὁποῖο ῾σ᾽ ἕνα κοινόβιο τοῦ Χοζεβᾶ κάποιος ἀδελφός εἶχε μάθει τήν εὐχή τῆς ἁγίας ἀναφορᾶς. Μιά φορά λοιπόν τόν ἔστειλαν νά φέρει πρόσφορα καί καθώς ἐρχόταν στό μοναστήρι εἶπε τήν εὐχή τῆς ἁγίας ἀναφορᾶς, σά νά ἀπήγγειλε στίχους ἀπό τό ψαλτήρι. Τίς προσφορές πού ἔφερε λοιπόν τίς ἔβαλαν στό δίσκο στό ἅγιο θυσιαστήριο οἱ διάκονοι. Καί καθώς λειτουργοῦσε ὁ ἀββάς ᾽Ιωάννης ὁ Χοζεβίτης, ὁ ὁποῖος ἦταν τότε προσβύτερος, γιατί ἀργότερα ἔγινε ἐπίσκοπος Καισαρείας τῆς Παλαιστίνης, δέν εἶδε, ὡς συνήθως, τήν ἐπιφοίτηση τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος. Κι ἐπειδή λυπήθηκε, μήπως ἄραγε ἁμάρτησε ὁ ἴδιος καί γι᾽αὐτό ἔφυγε τό Πνεῦμα τό ῞Αγιο, μπῆκε στό διακονικό κλαίγοντας καί πέφτοντας καταπρόσωπο. Τότε τοῦ ἐμφανίζεται ὁ ἄγγελος Κυρίου καί τοῦ λέει: ῾᾽Από τότε πού ὁ ἀδελφός ὁ ὁποῖος κουβαλᾶ τίς προσφορές εἶπε στόν δρόμο τήν εὐχή τῆς ἁγίας ἀναφορᾶς, ἁγιάστηκαν καί εἶναι τέλειες᾽. Κι ἀπό τότε ὁ γέροντας ἀπαγόρεψε νά μάθει κανείς τήν εὐχή τῆς ἀναφορᾶς, ἄν δέν ἔχει χειροτονία, καί νά τήν λέει κανείς στήν τύχη, σέ ὁποιαδήποτε ὥρα, μακριά ἀπό καθαγιασμένο τόπο᾽.

(στ) ῾Η κατανόηση τῆς Θείας Λειτουργίας ὡς τῆς ἐν ἀγάπῃ προσφερομένης στούς πιστούς ζωῆς τοῦ Κυρίου, προκειμένου νά γίνει καί δική μας ζωή, μᾶς ὁδηγεῖ βεβαίως στήν αἴσθηση τοῦ μυστηρίου, ἔτσι ὅπως μᾶς καθοδηγεῖ μάλιστα καί ὁ λειτουργικός ὅσιος π. ᾽Ιάκωβος, μᾶς ἀνοίγει δηλαδή τά μάτια γιά νά βλέπουμε κι ἐμεῖς ὅσα συγκλονιστικά διαδραματίζονται, εἶναι αὐτονόητο ὅμως  ὅτι ἀκριβῶς ἐξαιτίας του μᾶς προβληματίζει ὑπερβαλλόντως καί στό πῶς πρέπει νά προσερχόμαστε σ᾽ αὐτό. ῎Αν στή Θεία Λειτουργία βρισκόμαστε μπροστά στόν Θεό μας, μπροστά στούς ἁγίους ἀγγέλους καί ἀρχαγγέλους, μπροστά στούς ἁγίους μας, τότε καί ἡ προετοιμασία μας γιά τή συμμετοχή μας στό σῶμα καί τό αἷμα τοῦ Κυρίου πρέπει νά εἶναι ἡ κατάλληλη. ῾᾽Εν ταῖς λαμπρότησιν τῶν ἁγίων σου πῶς εἰσελεύσομαι ὁ ἀνάξιος;᾽ ψιθυρίζει ἔνδακρυς ὁ μυημένος πιστός. Καί πρέπει νά τονίζουμε κι αὐτή τή διάσταση ἀπό τό παράδειγμα τοῦ ὁσίου γέροντα, γιατί δυστυχῶς ὑπάρχουν ἀρκετοί οἱ ὁποῖοι σπεύδουν ἀπροϋπόθετα μερικές φορές νά μετάσχουν τῶν ἀχράντων μυστηρίων, χωρίς νά ἔχουν ῾ἔνδυμα γάμου᾽. ῾Ο ἄγιος γέρων βεβαίως ὅπου ἔβλεπε γνήσια μετάνοια, ἔστω κι ἄν ὑπῆρχε πλῆθος ἁμαρτιῶν, ἦταν ἄκρως συγκαταβατικός καί προέτρεπε γιά θεία Κοινωνία. ῞Οπου ὅμως ἔβλεπε ἀμετανοησία ἐκεῖ ἔθετε προσκόμματα, γιά τό καλό βεβαίως τοῦ ἀνθρώπου. Κι ἔβλεπε τήν ἀμετανοησία μέ τά διανοιγμένα ἀπό τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ μάτια του. Εἴπαμε καί κάπου παραπάνω ὅτι παρατηροῦσε τούς ἀνθρώπους καί διέβλεπε τήν κατάστασή τους. ῎Αλλους, τούς μετανοημένους, τούς ἔβλεπε λευκούς καί φωτεινούς, ἄλλους, τούς ἀμετανοήτους, τούς ἔβλεπε μέσα σέ σύννεφο μαῦρο. Κι εἶναι ὁ ἁγιασμένος γέρων πού μᾶς δείχνει κι ἐδῶ τό πῶς ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ μένει ἀνενέργητη στόν ἀκατάλληλα προσερχόμενο στή Θεία Εὐχαριστία, μᾶλλον δέν παίρνει αὐτός τή Θεία Εὐχαριστία, ἔστω κι ἄν τήν ἔχει στό στόμα του.

῾῞Ενας δημοσιογράφος – σημειώνει καί πάλι ὁ βιογράφος του καθηγητής τοῦ Πανεπιστημίου – πῆγε νά κοινωνήσει χωρίς νά πρέπει: - Τήν ὥρα πού πῆγα νά τόν κοινωνήσω δίστασα...ἅγιέ μου Δαβίδ...καί περνᾶ ἀπό τήν ἁγία λαβίδα μιά χρυσή λάμψη πάνω ἀπό τό κεφάλι μου καί πάει στήν ῾Αγία Τράπεζα...῾Η λάμψη αὐτή, τήν ὁποία εἶδε, ἔλεγε, μοναχός, ἀρετῆς ἄνθρωπος, σήμαινε ὅτι τό ἅγιο Πνεῦμα δέν ἄφησε τό σῶμα καί τό αἷμα τοῦ Κυρίου νά πάει σέ ἀκάθαρτον ἄνθρωπο. Τό πρόσωπο τοῦ ὁποίου μάλιστα ἔδειχνε μέ μιά μαυρίλα, ὅτι κάποια σχέση εἶχε μέ μάγια, καθώς ἐξηγοῦσε ὁ π. ᾽Ιάκωβος᾽.

Στό μυαλό μας ἔρχεται αὐτό πού λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος: ῾δοκιμαζέτω ἄνθρωπος ἑαυτόν καί οὕτως ἐκ τοῦ ἄρτου ἐσθιέτω καί ἐκ τοῦ ποτηρίου πινέτω᾽. Διαφορετικά, χωρίς δηλαδή ἐξέταση τοῦ ἑαυτοῦ ἐν μετανοίᾳ ἡ προσέλευση στή Θεία Κοινωνία μπορεῖ νά ἀποβεῖ καταστροφική γιά τόν ἄνθρωπο ἀπό πλευρᾶς πνευματικῆς, ἴσως δέ καί σωματικῆς. Καί δέν φταίει ὁ Θεός βεβαίως γι᾽ αὐτό. ῾Ο ἴδιος ὁ ἄνθρωπος δεχόμενος τή χάρη τοῦ Θεοῦ χωρίς νά ἔχει καταστήσει κατάλληλο γι᾽ αὐτήν τόν ἑαυτό του ἀρχίζει νά τή ζεῖ ὡς ὀργή καί τιμωρία. Τά δικά του πάθη τήν μεταβάλλουν μέ τόν τρόπο αὐτό. Δέν εἶναι τυχαῖο πού ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἐξηγεῖ ἀποκαλυπτικά ὅτι ὁρισμένοι πού ἀρρώστησαν καί ἔφυγαν ἀπό τή ζωή αὐτή τό ἔπαθαν, γιατί κοινωνοῦσαν ἀναξίως, δηλαδή καί πάλι λέμε, ἀμετανόητα καί χωρίς ἐπίγνωση.

(ζ) ῎Αν ὁ π. ᾽Ιάκωβος μιλοῦσε γιά τήν ἀνάγκη τῆς μετανοίας ὡς προϋπόθεσης τῆς συμμετοχῆς στή Θεία Λειτουργία ἦταν γιατί ὁ ἴδιος ἦταν ἄνθρωπος τῆς μετανοίας. Διαρκῶς ζοῦσε μέ τήν ἐπίγνωση τῆς ἁμαρτωλότητός του, ἔχοντας πλήρη συναίσθηση ὅτι ῾βρωμίζει καί τόν ἀέρα πού ἀναπνέει᾽. ῎Ελεγε ὁ ἴδιος: ῾Ξέρετε τί λέω, ὅταν βλέπω κι ἔρχονται καί γονατίζουνε μπροστά μου γιά ἐξομολόγηση: Ποιός εἶσαι σύ, βρέ ἀγράμματε καί ἄσημε ᾽Ιάκωβε κι ἔρχονται καί γονατίζουνε μπροστά σου τόσα ἐπίσημα πρόσωπα, καθηγηταί Πανεπιστημίου, ἀρεοπαγῖται, πρόεδροι ᾽Εφετῶν;᾽ ῾Σέ κληρικούς, πνευματικά του τέκνα, ἡ αὐτοκατάκριση προχωροῦσε περισσότερο κι ἔλεγε γιά τόν ἑαυτό του: - ῎Αχ, βρωμοϊάκωβε, μουρλόπραμα εἶσαι κι ὁ κόσμος νομίζει ὅτι κάτι εἶσαι...᾽

       ᾽Εκεῖ ὅμως πού ἀποκορυφωνόταν ἡ μετάνοιά του ἦταν ὅταν ὁ ἴδιος ἐξομολογεῖτο τίς ἁμαρτίες του. Διότι βεβαίως ἐκεῖ καταλήγει ἡ μετάνοια: στήν ἐξομολόγηση ἐνώπιον πνευματικοῦ, ὁ ὁποῖος θά βεβαιώσει τή γνησιότητα ἤ ὄχι τῆς μετανοίας τοῦ ἐξομολογουμένου. ῾Πάντα ἡ ἐξομολόγηση τοῦ π. ᾽Ιακώβου – λέει ὁ καθηγητής βιογράφος του – γινόταν ἐμπειρία συγκλονιστική γιά τόν πνευματικό πού τή δεχόταν. Ζήτησε κάποια φορά, τό 1983 αὐτό, νά ἐξομολογηθεῖ. ῾Ο ἱερέας, πνευματικό του τέκνο, ἀρνήθηκε. Καταλήφθηκε ἀπό φόβο, νά ἐξομολογήσει τόν γέροντά του, ἕνα ὅσιο ἀσκητή πού αὐτός ἐξομολογεῖ χιλιάδες ἀνθρώπους καί συμβουλεύει ἀσκητές μεγάλης ἀρετῆς!᾽ Τελικῶς μέ τήν πίεση τοῦ γέροντα κάμφθηκε. ῾Γονατίσανε καί οἱ δύο μπροστά στήν εἰκόνα τοῦ ὁσίου Δαβίδ, στό τέμπλο. Καί ἄρχισε τό ξεχείλισμα τῆς ταπεινοφροσύνης πού κλόνιζε κάστρα καί τόν κόσμο ὁλόκληρο. Πλημμύρισε ὁ ναός ἀπό τήν ἀνοιχτή καρδιά καί τόν ἀνοιχτό νοῦ τοῦ ὁσίου ἀσκητῆ, πού ὅμως ἤτανε ὁ ἡγούμενος μ᾽ εὐθύνες, ἤτανε καί πνευματικός ὁδηγός χιλιάδων πιστῶν, λαϊκῶν, μοναχῶν, ἱερέων, ἐπισκόπων καί πατριαρχῶν. ῞Ολα τ᾽ ἀπέθεσε ὁ ἀσκητής, χωρίς ἀναστολές, χωρίς κρατούμενα. Καί τ᾽ ἀπέθετε συνειδητά στόν Κύριο πρῶτα, στόν ὅσιο Δαβίδ ἔπειτα καί στόν ἱερέα τελευταῖα. ᾽Εξομολογιόταν καί ἤτανε σά νά ἔκανε διάλογο μέ τόν ὅσιο Δαβίδ, ἔχοντας μάρτυρα τόν ἱερέα...- Βλέπεις, ἅγιε Γέροντα Δαβίδ, τά λέω μπροστά στόν καλό μας ἱερέα, κατέληξε. ῾Ο ῾καλός μας ἱερέας᾽ δέν εἶχε καί δέν τόλμησε νά πεῖ κάτι στόν ἐξομολογηθέντα ὅσιο. Τότε ἐκεῖνος ἔπεσε πρηνής, ὁλόσωμα, ἔβαλε τό μέτωπο κυριολεκτικά στά ὑποδήματα τοῦ ἱερέα καί περίμενε τή συγχωρητική Εὐχή᾽.

Στό πρόσωπο τοῦ ἁγίου Γέροντα ᾽Ιακώβου βλέπουμε τόν ἄνθρωπο πού ἔχει ἐπίγνωση τοῦ νά εἶναι κανείς μέλος Χριστοῦ, νά εἶναι χρισμένος μέ τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, νά κοινωνεῖ τῶν ἀχράντων μυστηρίων, νά ζεῖ σύμφωνα μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ.  Στό πρόσωπό του μέ ἄλλα λόγια βλέπουμε τόν ἅγιο τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπο. Καί δέν εἴμαστε βεβαίως ἐμεῖς μέ τίς ἀσθενικές πνευματικές μας δυνάμεις πού κάνουμε αὐτήν τήν ἐκτίμηση, μολονότι ὁ Θεός δέν ἀφήνει ἀμάρτυρο τούς ἁγίους Του στό πλήρωμα τῆς ᾽Εκκλησίας, ἔστω καί τούς πιό ἁπλοϊκούς πιστούς. Τό ἀντίθετο ἴσως. Πάντως ἡ ἐκτίμηση γιά τό ὕψος τῆς ἁγιότητός του ἔρχεται ἀπό ἕναν ἄλλον, ἐξίσου μεγάλο ἅγιο, τόν γέροντα Πορφύριο. ῾῾Ημέρες μετά τήν κοίμηση τοῦ π. ᾽Ιακώβου ὁ μακαριστός π. Πορφύριος εἶπε: - Αὐτός (=ὁ π. ᾽Ιάκωβος) εἶχε μέγα προορατικό χάρισμα, τό ὁποῖο ἔκρυβε ἐπιμελῶς γά νά μή δοξάζεται. Εἶναι ἕνας ἀπό τούς μεγαλύτερους ἁγίους τοῦ αἰώνα μας᾽.

῾Η παρακαταθήκη του σ᾽ ἐμᾶς εἶναι ἡ παρακαταθήκη ὅλων τῶν ἁγίων: τό ἀκολουθεῖν τῷ Κυρίῳ. Δηλαδή νά ἀγαπήσουμε τόν Χριστό καί νά φανερώνουμε τήν ἀγάπη μας αὐτή μέ τήν τήρηση τῶν ἁγίων Του ἐντολῶν. Γιά νά γίνει ὅμως αὐτό χρειαζόμαστε τήν ἀδιάκοπη ἐνίσχυσή Του, ἐφόσον βεβαίως εἴμαστε μέλη τοῦ ἁγίου σώματός Του, τῆς ᾽Εκκλησίας. Καί ἡ ἐνίσχυση αὐτή περνᾶ πρωτίστως μέσα ἀπό τή συμμετοχή μας στή Θεία Λειτουργία. ῾Ο λειτουργικός ἅγιος ᾽Ιάκωβος Τσαλίκης ἔζησε αὐτή τή θεία Λειτουργία μέ ὅλη τήν ἔνταση καί τή δύναμη τῆς ὕπαρξής του. Γιατί κατάλαβε ὅτι θεία Λειτουργία εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Χριστός. Εἶναι στό δικό μας χέρι νά μυρίσουμε καί ἐμεῖς λίγο περισσότερο λιβάνι. ῾Ο μόνος ἄλλωστε πού φοβᾶται τό λιβάνι εἶναι ὁ διάβολος καί οἱ ἀκόλουθοί του.