ΟΙ ΑΚΟΛΟΥΘΙΕΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΣΑΡΑΚΟΣΤΗΣ

 

Τοῦ Ἀρχιμανδρίτου Γεωργίου Χρυσοστόμου,

Ὁ σύγχρονος τρόπος ζωῆς, ἡ ἐκκοσμίκευση καί ὁ καταναλωτισμός συχνά ἀποπροσανατολίζουν τόν ἄνθρωπο ἀπό τόν σκοπό τῆς ὕπαρξής του. Τά ἐπί μέρους ζητούμενα τῆς ἀνθρώπινης ὕπαρξης, ὁπωσδήποτε, δέν συνιστοῦν τόν ἀπώτερο σκοπό τῆς ζωῆς μας.

Ὁ ἀπώτερος σκοπός τῆς ἀνθρώπινης ὕπαρξης εἶναι τό νά βρεῖ ὁ ἄνθρωπος στήν ἐπίγεια ζωή του τόν Θεό καί, ἀφοῦ ἑνωθεῖ βιωματικά καί μυστηριακά μαζί Του, νά πορευθεῖ πρός τήν αἰώνια ζωή. Τά λόγια τοῦ μαθητῆ τοῦ Χριστοῦ "ὀδυνόμενοι ἐζητουμεν σε" ἐφαρμόζουν ἀπόλυτα στήν ἐποχή μας. Ὁ Σύγχρονος ἄθρωπος ἀπεγνωσμένα ψάχνει νά βρεῖ, πολλές φορές, τήν εὐτυχία καί τή γαλήνη σέ ὅλα τά ἄλλα, ἐκτός ἀπό τόν Χριστό καί τήν Ἐκκλησία.

Πηγή : Αποστολική Διακονία

Ἡ Ἐκκλησία, θέλοντας νά βοηθήσει τόν ἄνθρωπο στό νά κατανοήσει, ἀρχικά, τήν ἀναγκαιότητα νά βρεῖ στή ζωή του τόν Χριστό καί νά πραγματοποιήσει, στή συνέχεια τόν ὕψιστο αὐτό σκοπό, προσφέρει ἕνα τρόπο, δείχνει μιά πορεία: τή Μεγάλη Σαρακοστή.

Ἡ πορεία αὐτή ἀναπτύσσεται λειτουργικά μέ τήν ἐπιτέλεση διαφόρων εἰδικῶν καί μοναδικῶν ἀκολουθιῶν. Κατά τή διάρκεια αὐτῆς τῆς περιόδου, ἡ Ἐκκλησία θέλει, μέ το λειτουργικό της κλίμα, νά κάνει αἰσθητή τήν παρουσία τοῦ ἀναστημένου Χριστοῦ καί τῆς λυτρωτικῆς Του δυνάμεως. Πρόκειται γιά τήν ἱερότερη περίοδο τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ καί λειτουργικοῦ ἔτους. Χωρίς νά θέλει κανέις νά ὑποβιβάσει τή σπουδαιότητα τῶν ἄλλων θρησκευτικῶν ἐκδηλώσεων, ἡ βασική ἀπαίτηση τῆς Ἐκκλησία ἀπό τούς πιστούς εἶναι ἡ συμμετοχή του στή θ. λατρεία. Ἡ Μεγάλη Σαρακοστή καί εὐρύτερα τό Τριώδιο δέν εἶναι τίποτε ἄλλο παρά μιά ἁλυσίδα λειτουργικῶν εὐκαιριῶν, πού προσφέρονται συνεχῶς καί ἀδιαλείπτως ἀπό τήν Ἐκκλησία. Εἶναι μιά λειτουργική τράπεζα, στήν ὁποία νύκτα καί ἡμέρα παρατίθενται ἐδέσματα πνευματικῆς εὐωχίας.

Ἤδη ἀπό τήν ἔναρξη τοῦ Τριωδίου, τήν Κυριακή τοῦ Τελώνου καί τοῦ Φαρισαίου, γίνεται ἐμφανής ἡ ἐπιδίωξη τῆς Ἐκκλησίας. Οἱ δύο ἄνδρες εἶναι ὁ τύπος τῶν πιστῶν, πού καλοῦνται στό ναό γιά τόν ἴδιο σκοπό. Ἀπό τήν ἀρχή παρουσιάζεται σέ ὅλους μας ὁ ἰδεώδης τρόπος τῆς τελωνικῆς συντετριμμένης καί ταπεινῆς προσευχῆς καί ὑπογραμμίζεται ὁ ἀπόβλητος τρόπος τῆς φαρισαϊκῆς ἐπιδεικτικῆς ἐνέργειας.

Ἡ σωστή συμμετοχή, συνεπῶς τοῦ πιστοῦ στίς τελούμενες ἱερές ἀκολουθίες τῆς περιόδου αὐτῆς θά τόν βοηθήσει καί στήν ἐπίτευξη τοῦ ἀπώτερου σκοποῦ, ὅπως περιγράφηκε παραπάνω.

Ἀπό τήν κοινή πείρα μας γνωρίζουμε ὅτι οἱ πιστοί, ἀκόμη καί αὐτοί πού δέν συμμετέχουν τόν ὑπόλοιπο χρόνο στή λειτουργική ζωή τῆς Ἐκκλησίας, ἀρέσκονται νά ἐκκλησιαζονται τό βράδυ τῆς Παρασκευῆς τῶν ἑβδομάδων τῆς Μεγάλης Σαρακοστῆς γιά τήν Ἀκολουθία τῶν Χαιρετισμῶν ἤ νά συμμετέχουν στίς ἀκολουθίες τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδας. Ὅμως, οἱ λαμπρές ἀκολουθίες τῶν Χαιρετισμῶν, οἱ κατανυκτικές ἀκολουθίες τοῦ Νυμφίου καί τῶν Ἁγίων Παθῶν, οἱ πέντε Κυριακές τῶν Νηστεῖων καί τά Σάββατα, πού προηγοῦνται, συναριθμοῦνται μέν σ' αὐτή, ἀλλά οὐσιαστικά ἀποτελοῦν μικρές νησίδες - ὀάσεις στήν τραχεία ἔρημο καί τό μέγα πέλαγος τῆς Μεγάλης Σαρακοστῆς.

Ὅλα αὐτά εἶναι τό κέλυφος. Καί δυστυχῶς σ' αὐτό ἐξαντλεῖται, κατά κανόνα, ἡ λειτουργική συμμετοχή τῶν πιστῶν κατά τήν περίοδο τῆς Μεγάλης Σαρακοστῆς. Τότε, λοιπόν, ποῦ βρίσκεται ὁ καρπός;

Ὁ καρπός, τό νόημα τῆς Μεγάλης Σαρακοστῆς βρίσκεται στίς καθημερινές, στίς ἡμέρες τῆς νηστείας, στίς ἡμέρες τοῦ "Ἀλληλουϊα", ἐάν θέλουμε νά μιλήσουμε μέ τή γλώσσα τοῦ Τυπικοῦ. Σ' αὐτές τίς ἱερές ἀκολουθίες, ἀπό τόν κατανυκτικό ἑσπερινό τῶν Κυριακῶν μέχρι τήν ἀπόλυση τῆς λειτουργίας τῶν Προηγιασμένων κάθε Παρασκευῆς ὅλων τῶν ἑβδομάδων τῆς Μεγάλης Σαρακοστῆς, θά κατανοήσει ὁ πιστός τόν λειτουργικό χαρακτήρα τῆς περιόδου αὐτῆς.

Ἡ Μεγάλη Σαρακοστή ἀρχίζει τήν Καθαρά Δευτέρα. Ἀρχίζει μέ τόν Κατανυκτικό Ἑσπερινό τῆς Κυριακῆς. Στά εἰδικά τροπάρια τονίζονται οἱ ἐπί μέρους ἀρετές, πού πρέπει νά κοσμοῦν τόν ἀληθῶς νηστεύοντα πιστό: ἡ ἐγκράτεια, ἡ ταπείνωση, ἡ ἀνεξικακία, ἡ νηστεία τροφῶν καί παθῶν, ἡ ταπείνωση. Αὐτό εἶναι τό πνεῦμα καί τό θεματολόγιο ὅλης τῆς ποιητικῆς παραγωγῆς τῶν ἱερῶν ἀκολουθιῶν τῆς Μεγάλης Σαρακοστῆς.

Τό μέγα προκείμενο ἐκφράζει τή θρηνώδη κραυγή τοῦ καταπονημένου στή ζωή ἀνθρώπου Ἐκδυσώπηση τοῦ θείου ἐλέους, δια πρεσβειῶν τῆς Θεοτόκου,τοῦ Προδρόμου καί τῶν Ἁγίων σέ συνδυασμό μέ τίς μετάνοιες, πού συνοδεύουν τήν εἰκόνα τῆς ἀκολουθίας τοῦ Ἑσπερινοῦ.

Λίγο μετά τά μεσάνυκτα, ἡ πρόσκληση γιά λατρεία τοῦ Θεοῦ θά ἀκουσθεῖ καί παλι. Θά ψαλοῦν τό Μεσονυκτικό καί ὁ Ὄρθρος. Θά ἀκουσθεῖ καί πάλι τό γνωστό "ἀλληλούϊα" , ὅπως καί τριαδικά τροπάρια, στά ὁποῖα δέν διακρίνεται εὔκολα τί προέρχεται ἀπό τά χείλη ἀγγέλων καί τί ἀπό τό στόμα τῶν ἀνθρώπων.

Ὁ τρισάγιος ἐπινίκος ὕμνος, τά καθίσματα τοῦ ψαλτηρίου,οἱ βιβλικές ὡδές, οἱ τρώδιοι κανόνες, τό φωταγωγικό, τά ἀπόστιχα, ψαλλόμενα μέ τήν ἀσθενική φωνή τῶν ἀνθρώπων, δονοῦν τούς θόλους τῶν οὐρανῶν.

Ὅταν οἱ ἀνταύγεις τοῦ ἀνατέλλοντος ἠλίου θά φωτίζουν τή γῆ, τότε θά χαιρετισθεῖ ἡ ἔλευση τῆς ἡμέρας μέ τήν ἀκολουθία τῆς α´ Ὥρας καί θά ἀκολουθήσει ἡ γ´ Ὥρα. Τή μεσημβρία τό πάθος τοῦ Κυρίου θά ἀποτελέσει τό ἀντικείμενο τοῦ εὐγνώμονος αἴνου τῆς στ´ Ὥρας καί μετά ἀπό λίγο θά ψαλεῖ ἡ θ´ Ὥρα.

Θά ἐπακολουθήσουν ἡ ἀκολουθία τῶν Τυπικῶν καί τοῦ Ἑσπερινοῦ καί ἡ Θ. Λειτουργία τῶν Προηγιασμένων θά ἀποτελέσει τό ἀποκορύφωμα τὴς ἡμερονύκτιας λογικῆς λατρείας. Ὁ Κύριος, παρών στό μέσο τῆς Ἐκκλησίας Του, "ὁ βασιλεύς τῆς δόξης ", γίνεται τό ἀντικείμενο τῆς πλεον εὐλαβοῦς λατρείας καί προσκυνήσεως.

Καί μετά ἀπό λίγο, ἡ ἱερή ἡμέρα θά κατακλεισθεῖ μέ τήν ἀκολουθία τοῦ Μεγάλου Ἀπόδειπνου. Ψαλμοί καί ὕμνοι, τροπάρια καί εὐχές θά ἐπαναλάβουν τή δοξολογία, τόν αἶνο, τήν εὐχαριστία πρός τόν Κύριο τῶν δυνάμεων, ἀλλά θά διακηρύξουν τή βεβαιότητα ὅτι ὁ Θεός εἶναι " μεθ' ἡμῶν ".

Ὁ κάθε πιστός καλεῖται νά καταβάλει ἰδιαίτερη προσπάθεια καί πολύ κόπο γιά νά μπορέσει νά ζήσει, ἔστω καί γιά λίγο, τή λατρεία τῆς Μεγάλης Σαρακοστῆς. Τήν ἴδια, ὅμως καί μεγαλύτερη προσπάθεια ἔχει ὑποχρέωση νά καταβάλει καί ὁ τελετουργός κληρικός. Καί σ' αὐτό ἀκριβῶς συνίσταται ὁ ἀγώνας καί ἡ εὐθύνη του.

Πολλές φορές ἐμεῖς οἱ κληρικοί παραλείπουμε τήν ἐπιτέλεση τῶν ἱερῶν ἀκολουθιῶν. Ἤ στήν καλύτερη περίπτωση, ἀρκούμαστε ἁπλά στήν τέλεσή τους, χωρίς νά καταβάλουμε τή στοιχειώδη ἤ μᾶλλον συστηματική, ὅπως ὀφείλουμε, προσπάθεια συμμετοχῆς τοῦ πιστοῦ λαοῦ. Σήμερα, περισσότερο ἀπο ποτέ, ὀφείλουμε νά καταστήσουμε τή θ. λατρεία κτῆμα τῶν πολλῶν.

Ὁ λειτουργικός μας πλοῦτος δέν εἶναι προνόμιο τῶν λίγων μοναχῶν καί εὐλαβῶν χριστιανῶν. Ἄν τό ἐπιδιώξουμε, τότε θά διαπιστώσουμε ὅτι μεταξύ τοῦ χριστεπωνύμου πληρώματος ὑπάρχουν πιστοί πού πολύ πρόθυμα συμμετέχουν στίς ἱερές ἀκολουθίες, ὅταν βροῦν στό πρόσωπο ἑνός φιλακόλουθου κληρικοῦ τόν ἄνθρωπο πού θά τούς καλέσει σέ μιά ζωντανή λατρεία. Νά συνειδητοποιήσουμε ἐμεῖς οἱ κληρικοί ὅτι δέν ἐξαντλεῖται τελικά τό καθῆκον μας σέ μιά τυπική καί τυπολατρική τέλεση τῶνἱερῶν ἀκολουθιῶν.

Εἶναι ἐπιτέλους, καιρός νά θεωρήσουμε τίς ἱερές ἀκολουθίες ὄχι μόνον ὡς εὐκαιρίες προσευχῆς ἀλλά καί μέσα ποιμαντικῆς.

• Ἄς ἀξιοποιήσουμε ποιμαντικά τίς ἀκολουθίες τίς Μεγάλης Σαρακοστῆς.

• Ἄς κάνουμε τά ἀδύνατα δυνατά, ὥστε οἱ πιστοί νά γευθοῦν ὄχι μόνο τό περίβλημα ἀλλά καί τόν γλυκό καρπό τῆς Μεγάλης Σαρακοστῆς.

• Ἄς παρακάμψουμε τό κέλυφος γιά νά βροῦμε τόν πυρήνα, ὥστε νά τόν προσφέρουμε στό ποίμνιό μας.

• Ἄς προσφέρουμε ζωντανή, καθαρή, τέλεια καί εὐαρεστη τή λογική λατρεία.